ЁЯП╣ рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ (Post Vedic Age): Ancient History for all Competitive Exams

ЁЯП╣ рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ (Post Vedic Age): Ancient History for all Competitive Exams

0
ЁЯУЪ Noble Exam City
India's No. 1 Study Material Website
UPSC | PCS | SSC | Railway | UPSSSC | Teaching | All Competitive Exams

ЁЯП╣ рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ (Later Vedic Age) – рд╡िрд╕्рддृрдд Notes

рдХाрд▓-рд╕ीрдоा: рд▓рдЧрднрдЧ 1000 рдИ.рдкू. – 600 рдИ.рдкू. | рдХ्рд╖ेрдд्рд░: рдЧंрдЧा–рдпрдоुрдиा рджोрдЖрдм рд╕े рдмिрд╣ाрд░ рддрдХ | рдЖрдзाрд░: рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж, рд╕ाрдорд╡ेрдж, рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж, рдм्рд░ाрд╣्рдордг, рдЖрд░рдг्рдпрдХ, рдЙрдкрдиिрд╖рдж् рдЖрджि।
ЁЯз╛ рднाрдЧ 1 – рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ : рд╡िрд╕्рддृрдд рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрдд्рдордХ Notes Concept + Facts

1. рдкрд░िрдЪрдп рд╡ рд╕рдордп-рд╕ीрдоा

  • рдЛрдЧ्рд╡ैрджिрдХ (рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд╡ैрджिрдХ) рдХाрд▓ рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рд▓рдЧрднрдЧ 1000 рдИ.рдкू. рд╕े 600 рдИ.рдкू. рддрдХ рдХा рд╕рдордп рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдпा Later Vedic Age рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै।
  • рдЗрд╕ рдХाрд▓ рдоें рдЖрд░्рдп рд╕рдоाрдЬ рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рдкрд╢्рдЪिрдоी рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢, рд╣рд░िрдпाрдгा рд╕े рдЖрдЧे рдмрдв़рдХрд░ рдЧंрдЧा–рдпрдоुрдиा рдХे рджोрдЖрдм, рдкूрд░्рд╡ी рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рддрдеा рдмिрд╣ाрд░ рддрдХ рд╣ो рдЧрдпा।
  • рдЗрд╕ рд╕рдордп рдЬрди-рдЖрдзाрд░िрдд (tribal) рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╕े рдЖрдЧे рдмрдв़рдХрд░ рдЬрдирдкрдж рдПрд╡ं рдорд╣ाрдЬрдирдкрдж рдХी рдиींрд╡ рдкрдб़ी, рдЬो рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рдорд╣ाрдЬрдирдкрджों рдПрд╡ं рдордЧрдз рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдИ।
ЁЯФН рдПрдЧ्рдЬ़ाрдо рдЯिрдк: рдк्рд░ीрд▓िрдо्рд╕ рдоें рдЕрдХ्рд╕рд░ рдкूрдЫा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдХा рднू-рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХिрд╕ рдирджी рдШाрдЯी рддрдХ рд╡िрд╕्рддृрдд рдеा – рдз्рдпाрди рд░рдЦें рдХि рдпрд╣ рдХाрд▓ рдоुрдЦ्рдпрддः рдЧंрдЧा–рдпрдоुрдиा рджोрдЖрдм рдФрд░ рдЧंрдЧा рдШाрдЯी рд╕े рдЬुрдб़ा рд╣ै।

ЁЯУЦ2. рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕्рд░ोрдд рдПрд╡ं рд╕ाрд╣िрдд्рдп

рдоुрдЦ्рдп рд╡ेрдж рд╡ рд╕ंрд╣िрддाрдПँ
  • рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж – рдпрдЬ्рдЮ рд╕ंрдмंрдзी рдоंрдд्рд░; рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдпрдЬ्рдЮ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЖрдзाрд░।
  • рд╕ाрдорд╡ेрдж – рдЛрдЧ्рд╡ैрджिрдХ рдоंрдд्рд░ों рдХी рд╕ाрдо-рдЧाрди рд╢ैрд▓ी; рдпрдЬ्рдЮों рдоें рдЧाрдпрди।
  • рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж – рдЬाрджू–рдЯोрдиा, рдФрд╖рдзि рдПрд╡ं рд▓ोрдХрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕; рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬрдирдЬीрд╡рди рдХी рдЭрд▓рдХ।
рдм्рд░ाрд╣्рдордг, рдЖрд░рдг्рдпрдХ, рдЙрдкрдиिрд╖рдж्
  • рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдЧ्рд░ंрде – рдЬैрд╕े рдРрддрд░ेрдп рдм्рд░ाрд╣्рдордг, рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдЖрджि; рдпрдЬ्рдЮ-рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╡ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ–рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╕ंрдХेрдд।
  • рдЖрд░рдг्рдпрдХ – рдЬंрдЧрд▓ рдоें рдЕрдз्рдпрдпрди рд╣ेрддु рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рд╡िрд╡ेрдЪрди, рдпрдЬ्рдЮ рдХी рдк्рд░рддीрдХाрдд्рдордХ рд╡्рдпाрдЦ्рдпा।
  • рдЙрдкрдиिрд╖рдж् – рдЬैрд╕े рдмृрд╣рджाрд░рдг्рдпрдХ, рдЫांрджोрдЧ्рдп; рдЖрдд्рдоा, рдм्рд░рд╣्рдо, рдХрд░्рдо, рдкुрдирд░्рдЬрди्рдо рдЖрджि рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рд╡िрдЪाрд░।

ЁЯЧ║️3. рднौрдЧोрд▓िрдХ рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╡ рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдкृрд╖्рдарднूрдоि

  • рдЛрдЧ्рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рдЖрд░्рдп рдоुрдЦ्рдпрддः рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдПрд╡ं рд╕рдк्рддрд╕िंрдзु рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдеे, рдЬрдмрдХि рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рд╡े рдХुрд░ु, рдкांрдЪाрд▓, рдХोрд╕рд▓, рдХाрд╢ी, рд╡िрджेрд╣ рдЖрджि рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рддрдХ рдлैрд▓ рдЧрдП।
  • рдХुрд░ु-рдкांрдЪाрд▓ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХो рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдЙрди्рдирдд рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╡ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।
  • рд╡рдиों рдХी рдХрдЯाрдИ рдФрд░ рдХृрд╖ि рдХे рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХे рд▓िрдП рд▓ौрд╣ (рдХृрд╖्рдг-рдЕрдпрд╕्/рд╢्рдпाрдо-рдЕрдпрд╕्) рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ рдиे рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рдиिрднाрдИ।

ЁЯСС4. рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा – рдЬрди рд╕े рдЬрдирдкрдж рддрдХ

рд░ाрдЬрд╕рдд्рддा
  • рд░ाрдЬ्рдп рдЕрдм рдЬрди рдХी рдмрдЬाрдп рд╕्рдеाрдИ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЬрдирдкрдж рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕рдордЭा рдЬाрдиे рд▓рдЧा।
  • рд░ाрдЬा (Rajan) рдХी рд╢рдХ्рддि рдмрдв़ी; рдЕрдм рд╡рд╣ рдХेрд╡рд▓ рдЬрдиों рдХा рдоुрдЦिрдпा рди рд╣ोрдХрд░ рдХрд░-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣рдХрд░्рддा рд╡ рд░рдХ्рд╖рдХ рднी рдеा।
  • рд░ाрдЬрд╕рдд्рддा рдзीрд░े-рдзीрд░े рд╡ंрд╢ाрдиुрдЧрдд (hereditary) рд╣ोрддी рдЧрдИ।
  • рд░ाрдЬा рдХी рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдмрдв़ाрдиे рд╣ेрддु рд░ाрдЬрд╕ूрдп, рд╡ाрдЬрдкेрдп, рдЕрд╢्рд╡рдоेрдз рдЖрджि рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮों рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдмрдв़ा।
рд╕рднा-рд╕рдоिрддि рд╡ рдЕрди्рдп рд╕ंрд╕्рдеाрдПँ
  • рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдХी рд╕рднा рд╡ рд╕рдоिрддि рдЬैрд╕ी рдЬрди-рд╕рднाрдУं рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдШрдЯा, рд░ाрдЬा рдХी рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд╢рдХ्рддि рдмрдв़ी।
  • рд╡िрджрде рдЬैрд╕ी рд╕ंрд╕्рдеा рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдоें рдмрд╣ुрдд рдХрдо рдоिрд▓рддा рд╣ै।
  • рд░ाрдЬा рдХे рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рдХे рд▓िрдП рдкुрд░ोрд╣िрдд, рд╕ेрдиाрдиी, рдорд╣ाрдоाрдд्рдп рдЖрджि рдЕрдзिрдХाрд░िрдпों рдХी рднूрдоिрдХा рдмрдв़ी।
  • рдк्рд░рдЬा рд╕े рдХрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдмрд▓ि, рднाрдЧ (Bhaga) рдПрд╡ं рд╢ुрд▓्рдХ рдЖрджि рд▓िрдП рдЬाрддे рдеे।

ЁЯСе5. рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा – рд╡рд░्рдг рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХा рдХрдаोрд░ рд╣ोрдиा

  • рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рд╡рд░्рдг рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдЕрдзिрдХ рдХрдаोрд░ рд╣ो рдЧрдИ। рд╡рд░्рдг рдЕрдм рдЕрдзिрдХрддрд░ рдЬрди्рдоाрдзाрд░िрдд (by birth) рдоाрдиी рдЬाрдиे рд▓рдЧी।
  • рдЪाрд░ рд╡рд░्рдг – рдм्рд░ाрд╣्рдордг, рдХ्рд╖рдд्рд░िрдп, рд╡ैрд╢्рдп, рд╢ूрдж्рд░ – рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рд╡рд░्рдгिрдд рдФрд░ рдЙрдирдХे рдХाрд░्рдп рдкृрдердХ्-рдк्рд░рдердХ् рдиिрд░्рдзाрд░िрдд।
  • рдм्рд░ाрд╣्рдордг – рд╢िрдХ्рд╖ा, рдпрдЬ्рдЮ, рдкुрд░ोрд╣िрдд рдХाрд░्рдп; рдХ्рд╖рдд्рд░िрдп – рд╢ाрд╕рди, рдпुрдж्рдз; рд╡ैрд╢्рдп – рдХृрд╖ि, рдкрд╢ुрдкाрд▓рди, рд╡्рдпाрдкाрд░; рд╢ूрдж्рд░ – рд╕ेрд╡ाрдХाрд░्рдп।
  • рдЙрдкрдирдпрди рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдХेрд╡рд▓ рдд्рд░िрд╡рд░्рдг (рдм्рд░ाрд╣्рдордг, рдХ्рд╖рдд्рд░िрдп, рд╡ैрд╢्рдп) рддрдХ рд╕ीрдоिрдд; рд╢ूрдж्рд░ों рдХे рд▓िрдП рд╡ैрджिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡ рдпрдЬ्рдЮ рдиिрд╖िрдж्рдз рдоाрдиे рдЧрдП।
  • рдЧोрдд्рд░ рдПрд╡ं рдк्рд░рд╡рд░ рдк्рд░рдгाрд▓ी рд╡िрдХрд╕िрдд – рдПрдХ рд╣ी рдЧोрдд्рд░ рдоें рд╡िрд╡ाрд╣ рд╡рд░्рдЬिрдд рд╕рдордЭा рдЬाрдиे рд▓рдЧा।
  • рдкрд░िрд╡ाрд░ рдкिрддृрд╕рдд्рддाрдд्рдордХ; рдЬ्рдпेрд╖्рда рдкुрдд्рд░ рдХो рдЕрдзिрдХ рдЕрдзिрдХाрд░; рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХी рдкрд░ंрдкрд░ा рдордЬрдмूрдд।
  • рд╕्рдд्рд░ी рдХी рд╕्рдеिрддि рдкрд╣рд▓े рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдХрдордЬोрд░ – рд╢िрдХ्рд╖ा, рд╕рднा-рд╕рдоिрддि рдоें рднाрдЧीрджाрд░ी рдХрдо; рд╡िрдзрд╡ा-рд╡िрд╡ाрд╣ рдХी рд╕्рд╡ीрдХृрддि рд╕ीрдоिрдд।
⚠️ рдпाрдж рд░рдЦें: рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рд╡рд░्рдг рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХा рдХрдаोрд░ рд╣ोрдиा, рд╕्рдд्рд░ी рдХी рд╕्рдеिрддि рдХा рдЧिрд░рдиा рддрдеा рд╢ूрдж्рд░ों рдкрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ–рдзाрд░्рдоिрдХ рдк्рд░рддिрдмंрдз – рдпे рд╕рдм рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рдмौрдж्рдз рд╡ рдЬैрди рдзрд░्рдо рдХे рдЙрднाрд░ рдХी рдкृрд╖्рдарднूрдоि рдмрдирддे рд╣ैं।

ЁЯМ╛6. рдЖрд░्рдеिрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा – рднूрдоि-рдЖрдзाрд░िрдд рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा

рдХृрд╖ि рд╡ рд▓ौрд╣ рдЙрдкрдпोрдЧ
  • рд╡рдиों рдХी рдХрдЯाрдИ рд╡ рднूрдоि рдЬोрддрдиे рдХे рд▓िрдП рд▓ौрд╣ рд╣рд▓ (iron plough) рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдЖрд░ंрдн рд╣ुрдЖ।
  • рдоुрдЦ्рдп рдлрд╕рд▓ें – рдпрд╡ (рдЬौ), рдзाрди, рдЧेрд╣ूँ рдЖрджि; рд╡рд░्рд╖ा рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░рддा рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдХुрдЫ рд╕िंрдЪाрдИ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рднी।
  • рдкрд╢ुрдкाрд▓рди рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд░рд╣ा, рдХिрди्рддु рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдЕрдм рдХेрд╡рд▓ рдЧो-рд╕рдо्рдкрдд्рддि рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдирд╣ीं рд░рд╣ी – рднूрдоि рдПрд╡ं рдЙрдд्рдкाрджрди рднी рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ंрдкрдд्рддि।
рд╢िрд▓्рдк, рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╡ рд╡िрдиिрдордп
  • рдХुрдо्рд╣ाрд░, рдмрдв़рдИ, рддाрдо्рд░рдХाрд░, рд╕्рд╡рд░्рдгрдХाрд░, рдмुрдирдХрд░ рдЖрджि рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рд╢िрд▓्рдкрдХाрд░ рдЙрднрд░рдХрд░ рдЖрдП।
  • рдЖंрддрд░िрдХ рд╡्рдпाрдкाрд░ рдоें рд╡ैрд╢्рдп рд╡рд░्рдЧ рдХी рднूрдоिрдХा рдк्рд░рдоुрдЦ; рдЧ्рд░ाрдоों рдХे рдмीрдЪ рд╡рд╕्рддु рд╡िрдиिрдордп (barter) рдк्рд░рдЪрд▓िрдд।
  • рдиिрд╖्рдХ, рд╢рддрдоाрди рдЬैрд╕े рд╢рдм्рдж рдзрди рдХी рдЗрдХाрдИ/рдзाрддु рдХे рдЯुрдХрдб़े рдХे рд░ूрдк рдоें рдоिрд▓рддे рд╣ैं, рдЬो рдмाрдж рдХे рдоुрдж्рд░ा-рдк्рд░рдпोрдЧ рдХी рднूрдоिрдХा рддैрдпाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं।

ЁЯХЙ️7. рдзाрд░्рдоिрдХ рдЬीрд╡рди рд╡ рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рд╡िрдХाрд╕

  • рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдХे рдЗंрдж्рд░, рд╡рд░ुрдг, рдорд░ुрдд рдЖрджि рджेрд╡рддाрдУं рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдХुрдЫ рдХрдо рд╣ुрдЖ, рдЬрдмрдХि рдк्рд░рдЬाрдкрддि, рд╡िрд╖्рдгु, рд░ुрдж्рд░ (рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рд╢िрд╡) рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдмрдв़ा।
  • рдпрдЬ्рдЮ-рдХрд░्рдордХांрдб рдмрд╣ुрдд рдЬрдЯिрд▓ рд╡ рдорд╣ँрдЧे рд╣ो рдЧрдП; рдкрд░िрдгाрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рдкुрд░ोрд╣िрдд рд╡рд░्рдЧ рдХी рд╢рдХ्рддि рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдмрдв़ी।
  • рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдпрдЬ्рдЮрд╡ाрдж рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рдЕрд╕ंрддोрд╖ рдХे рдХाрд░рдг рдЙрдкрдиिрд╖рджों рдоें рдХрд░्рдо–рдЬ्рдЮाрди–рднрдХ्рддि рдХी рдЧрд╣рди рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╕ाрдордиे рдЖрдИ।
  • рдЖрдд्рдоा, рдм्рд░рд╣्рдо, рдХрд░्рдо, рдкुрдирд░्рдЬрди्рдо, рдоोрдХ्рд╖ рдЬैрд╕े рд╕िрдж्рдзांрдд рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрддे рдЧрдП – рдпрд╣ी рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди рдХी рдЖрдзाрд░рд╢िрд▓ा рдмрдиे।
  • рдЕрд╣िंрд╕ा, рддрдкрд╕्рдпा, рд╕ंрдпрдо рдЖрджि рдоूрд▓्рдпों рдкрд░ рднी рд╡िрдЪाрд░ рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╣ुрдП, рдЬो рдмाрдж рдоें рдЬैрди рд╡ рдмौрдж्рдз рдзрд░्рдо рдХी рджिрд╢ा рдоें рдЖрдЧे рдмрдв़рддे рд╣ैं।

ЁЯПХ️8. рд╢िрдХ्рд╖ा, рдЖрд╢्рд░рдо рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╡ рд╕ंрд╕्рдХृрддि

  • рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХेंрдж्рд░ рдЧुрд░ुрдХुрд▓ – рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी (рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рдм्рд░ाрд╣्рдордг рд╡ рдХ्рд╖рдд्рд░िрдп) рдЧुрд░ु рдХे рдЖрд╢्рд░рдо рдоें рд░рд╣рдХрд░ рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рддे рдеे।
  • рдЪाрд░ рдЖрд╢्рд░рдо – рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп, рдЧृрд╣рд╕्рде, рд╡ाрдирдк्рд░рд╕्рде, рд╕ंрди्рдпाрд╕ – рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рд╕िрдж्рдзांрдд рдЗрд╕ी рдХाрд▓ рдоें рд╕ुрд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрддा рд╣ै (рдоुрдЦ्рдпрддः рдЙрдЪ्рдЪ рд╡рд░्рдЧ рдХे рд▓िрдП)।
  • рднाрд╖ा – рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рд╡ рд╡ैрджिрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рднाрд╖ा; рд╕ाрде рдоें рдЬрди-рднाрд╖ाрдУं рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрд░ंрднिрдХ рдк्рд░ाрдХृрдд рдмोрд▓िрдпों рдХा рд╡िрдХाрд╕।
  • рд╕ंрдЧीрдд (рд╕ाрдо-рдЧाрди), рдиृрдд्рдп, рд╡ाрдж्рдп, рдХрдеाрдУं (рдЗрддि–рд╣ाрд╕) рдХी рдкрд░ंрдкрд░ा рдмрдв़ी – рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рдорд╣ाрднाрд░рдд, рд░ाрдоाрдпрдг рдЖрджि рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдЗрд╕ी рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं (рд▓ंрдмी рд░рдЪрдиा рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें)।

ЁЯПЫ️9. рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдХा рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдорд╣рдд्рд╡

  • рдЗрд╕ рдХाрд▓ рдоें рдЬрди рд╕े рдЬрдирдкрдж рдФрд░ рдЖрдЧे рдорд╣ाрдЬрдирдкрдж рдХी рдУрд░ рд╕ंрдХ्рд░рдордг рджेрдЦा рдЬाрддा рд╣ै।
  • рд▓ौрд╣-рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХे рдХाрд░рдг рдХृрд╖ि рд╡ृрдж्рдзि, рд╕्рдеाрдпी рдмрд╕ाрд╡рдЯ, рдирдЧрд░ рдЙрдд्рдкрдд्рддि рдПрд╡ं рд╢рд╣рд░ीрдХрд░рдг рдХी рддैрдпाрд░ी рд╣ोрддी рд╣ै।
  • рдХрдаोрд░ рд╡рд░्рдг рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा, рд╡ैрджिрдХ рдпрдЬ्рдЮрд╡ाрдж рд╡ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЕрд╕рдоाрдирддा – рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рд╢्рд░рдордг рдкрд░ंрдкрд░ा (рдмुрдж्рдз, рдорд╣ाрд╡ीрд░) рдХे рдЙрджрдп рдХा рдХाрд░рдг рдмрдиे।
  • рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЙрдкрдиिрд╖рджों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди рдХा рдоौрд▓िрдХ рд╡िрдХाрд╕ рдЗрд╕ी рдХाрд▓ рдХी рджेрди рд╣ै।
рднाрдЧ 2 – Quick Revision Notes (рдПрдХ рдирдЬ़рд░ рдоें) Prelims Booster
рд╕рдордп рд╡ рдХ्рд╖ेрдд्рд░

рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓: рд▓рдЧрднрдЧ 1000–600 рдИ.рдкू., рдХ्рд╖ेрдд्рд░ – рдХुрд░ु, рдкांрдЪाрд▓, рдХाрд╢ी, рдХोрд╕рд▓, рд╡िрджेрд╣ рдЖрджि; рдЧंрдЧा–рдпрдоुрдиा рджोрдЖрдм рд╕े рдмिрд╣ाрд░ рддрдХ।

рдоुрдЦ्рдп рдЧ्рд░ंрде

рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж, рд╕ाрдорд╡ेрдж, рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж, рдм्рд░ाрд╣्рдордг (рдРрддрд░ेрдп, рд╢рддрдкрде), рдЖрд░рдг्рдпрдХ, рдЙрдкрдиिрд╖рдж् (рдмृрд╣рджाрд░рдг्рдпрдХ, рдЫांрджोрдЧ्рдп) – рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдЬीрд╡рди рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕्рд░ोрдд।

рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдЗрдХाрдИ

рдЬрди рдХी рдЬрдЧрд╣ рдЬрдирдкрдж, рдЖрдЧे рдорд╣ाрдЬрдирдкрдж рдХी рдиींрд╡; рд░ाрдЬा рдХी рд╢рдХ्рддि рдоें рд╡ृрдж्рдзि, рд╡ंрд╢ाрдиुрдЧрдд рд░ाрдЬрд╕рдд्рддा, рдХрд░-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा।

рд╕рднा рд╡ рд╕рдоिрддि

рд╕рднा рдПрд╡ं рд╕рдоिрддि рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдкрд╣рд▓े рд╕े рдХрдо; рд░ाрдЬा рд╡ рдкुрд░ोрд╣िрдд рд╡рд░्рдЧ рдХी рд╢рдХ्рддि рдЕрдзिрдХ, рдЬрдирд╕рд╣рднाрдЧिрддा рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдХृрдд рдШрдЯрддी рд╣ै।

рд╡рд░्рдг рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा

рдЪाрд░ рд╡рд░्рдг – рдм्рд░ाрд╣्рдордг, рдХ्рд╖рдд्рд░िрдп, рд╡ैрд╢्рдп, рд╢ूрдж्рд░; рд╡рд░्рдг рдЕрдзिрдХ рдЬрди्рдоाрдзाрд░िрдд, рд╡рд░्рдг-рднेрдж рддीрд╡्рд░, рд╢ूрдж्рд░ों рдкрд░ рдзाрд░्рдоिрдХ рдк्рд░рддिрдмंрдз।

рдЧोрдд्рд░ рдк्рд░рдгाрд▓ी

рдЧोрдд्рд░ рд╡ рдк्рд░рд╡рд░ рдХी рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा; рдПрдХ рд╣ी рдЧोрдд्рд░ рдоें рд╡िрд╡ाрд╣ рдиिрд╖िрдж्рдз – рдпрд╣ рдк्рд░рд╢्рди рдЕрдХ्рд╕рд░ PSC/UPSC рдоें рдЖрддा рд╣ै।

рд╕्рдд्рд░ी рдХी рд╕्рдеिрддि

рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡ рдпрдЬ्рдЮ рдоें рднाрдЧीрджाрд░ी рдШрдЯрддी; рд╕рднा–рд╕рдоिрддि рд╕े рджूрд░ी; рдХुрд▓ рдоें рд╕्рдеाрди рддो рд╣ै рдкрд░ рд╡ैрджिрдХ рдЕрдзिрдХाрд░ों рдоें рдХрдоी – рдпрд╣ downward status рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ै।

рдЖрд░्рдеिрдХ рдЖрдзाрд░

рд▓ौрд╣-рдЙрдкрдХрд░рдг, рд╣рд▓, рдХृрд╖ि рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा; рднूрдоि рд╡ рдЙрдд्рдкाрджрди рдоुрдЦ्рдп рд╕ंрдкрдд्рддि; рдкрд╢ुрдкाрд▓рди рд╡ рд╢िрд▓्рдк рднी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг।

рдХрд░ рд╡ рд░ाрдЬрд╕्рд╡

рдк्рд░рдЬा рд╕े рдмрд▓ि, рднाрдЧ (Bhaga), рд╢ुрд▓्рдХ рдЖрджि; рдХृрд╖ि рдЙрдд्рдкाрджрди рдоें рд░ाрдЬा рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा – рд╢ुрд░ुрдЖрддी рднूрдоि-рд░ाрдЬрд╕्рд╡ рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा।

рдзрди рдХी рдЗрдХाрдИ

рдиिрд╖्рдХ, рд╢рддрдоाрди рдЬैрд╕े рд╢рдм्рдж рд╕्рд╡рд░्рдг/рд░рдЬрдд рдХी рдЗрдХाрдИ рдХे рд░ूрдк рдоें; рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕िрдХ्рдХों рдХा рдкूрд░्рдг рд╡िрдХाрд╕ рдмाрдж рдоें (рдорд╣ाрдЬрдирдкрдж рдХाрд▓) рд╣ोрддा рд╣ै।

рдзрд░्рдо рд╡ рджेрд╡рддा

рдЗंрдж्рд░ рдЖрджि рдХा рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рдХुрдЫ рдШрдЯрдХрд░ рдк्рд░рдЬाрдкрддि, рд╡िрд╖्рдгु, рд░ुрдж्рд░ (рд╢िрд╡) рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдмрдв़рддा; рдпрдЬ्рдЮ-рдХрд░्рдордХांрдб рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдЬрдЯिрд▓ рд╡ рдорд╣ंрдЧे।

рдЙрдкрдиिрд╖рджिрдХ рд╡िрдЪाрд░

рдЖрдд्рдоा = рдм्рд░рд╣्рдо, рдХрд░्рдо, рдкुрдирд░्рдЬрди्рдо, рдоोрдХ्рд╖ рдЖрджि рд╕िрдж्рдзांрдд; рдЬ्рдЮाрди-рдоाрд░्рдЧ рдкрд░ рдмрд▓ – рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди рдХी рдиींрд╡।

рдЖрд╢्рд░рдо рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा

рдЪाрд░ рдЖрд╢्рд░рдо – рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп, рдЧृрд╣рд╕्рде, рд╡ाрдирдк्рд░рд╕्рде, рд╕ंрди्рдпाрд╕; рдЖрджрд░्рд╢ рд░ूрдк рдоें рдЙрдЪ्рдЪ рд╡рд░्рдгों рдХे рд▓िрдП рдЬीрд╡рди-рдЪрдХ्рд░ рдХा рдоॉрдбрд▓।

рд░ाрдЬрд╕ूрдп/рдЕрд╢्рд╡рдоेрдз

рд░ाрдЬрд╕ूрдп, рд╡ाрдЬрдкेрдп, рдЕрд╢्рд╡рдоेрдз – рд╕ाрд░्рд╡рднौрдо рд╕рдд्рддा рд╡ рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХे рдпрдЬ्рдЮ; рд░ाрдЬा рдХी рд╢рдХ्рддि рдХो рдзाрд░्рдоिрдХ рд╡ैрдзрддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं।

рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдорд╣рдд्рд╡

рдЬрди рд╕े рдЬрдирдкрдж–рдорд╣ाрдЬрдирдкрдж, рд▓ौрд╣ рдЖрдзाрд░िрдд рдХृрд╖ि рд╡ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ–рдзाрд░्рдоिрдХ рддрдиाрд╡ – рд╕рдм рдоिрд▓рдХрд░ рдЖрдЧे рдХे рдорд╣ाрдЬрдирдкрдж, рдордЧрдз, рдмौрдж्рдз-рдЬैрди рдпुрдЧ рдХी рддैрдпाрд░ी рдХрд░рддे рд╣ैं।

рднाрдЧ 3 – Previous Year One Liner Questions (Show / Hide Answers) 40+ Practice Qs
ЁЯУЭ рд╣ाрдЙ рдЯू рдпूрдЬ़: рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдк्рд░рд╢्рди рдХे рдиीрдЪे “Show Answer” рдкрд░ рдХ्рд▓िрдХ рдХрд░ें → рдЙрдд्рддрд░ рд╡ рдЫोрдЯा рд╕ा рдПрдЧ्рдЬ़ाрдо рдлोрдХрд╕्рдб рд╡िрд╡рд░рдг рдЦुрд▓ рдЬाрдПрдЧा। рджुрдмाрд░ा рдХ्рд▓िрдХ рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЙрдд्рддрд░ рдЫुрдк рдЬाрдПрдЧा।
Q1 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдХी рдЕрдиुрдоाрдиिрдд рд╕рдордп-рд╕ीрдоा рдХ्рдпा рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рд▓рдЧрднрдЧ 1000 рдИ.рдкू. рд╕े 600 рдИ.рдкू. рддрдХ।
ЁЯСЙ рдпрд╣ी рд╡рд╣ рдХाрд▓ рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдЖрд░्рдпों рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рдЧंрдЧा рдШाрдЯी рддрдХ рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдЬрдирдкрдж–рдорд╣ाрдЬрдирдкрдж рдХी рдиींрд╡ рдкрдб़ी।
Level: UPSC/PCS Prelims
Q2 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рдЖрд░्рдпों рдХा рд╕рдмрд╕े рдЙрди्рдирдд рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХौрди-рд╕ा рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рдХुрд░ु-рдкांрдЪाрд▓ рдХ्рд╖ेрдд्рд░।
✨ рдХुрд░ु-рдкांрдЪाрд▓ рдХो рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХेंрдж्рд░ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै – рдпрд╣ीं рд╕े рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╡ рд╡ैрджिрдХ рдкрд░ंрдкрд░ाрдПँ рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдИं।
Q3 рдХौрди-рд╕ा рд╡ेрдж рдоुрдЦ्рдпрддः рдпрдЬ्рдЮ рд╕ंрдмंрдзी рдЧрдж्рдп-рдоंрдд्рд░ों рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╣ै рдФрд░ рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдЖрдзाрд░ рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж।
✅ рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдоें рдпрдЬ्рдЮ рдХी рд╡िрд╕्рддृрдд рдХ्рд░िрдпाрд╡िрдзि, рдоंрдд्рд░ рд╡ рдкुрд░ोрд╣िрдд рдХी рднूрдоिрдХा рд╡рд░्рдгिрдд рд╣ै – рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдпрдЬ्рдЮрд╡ाрдж рдХी рд░ीрдв़।
Q4 рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдХिрд╕ рд╡ेрдж рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдЧ्рд░ंрде рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рд╕े।
ЁЯУМ рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ–рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╡ рдзाрд░्рдоिрдХ рдЬीрд╡рди рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдХा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕्рд░ोрдд рд╣ै।
Q5 рдХिрд╕ рд╡ैрджिрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдЖрдд्рдоा, рдм्рд░рд╣्рдо, рдХрд░्рдо рдФрд░ рдоोрдХ्рд╖ рдЬैрд╕े рд╕िрдж्рдзांрддों рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рд╡рд░्рдгрди рдоिрд▓рддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рдЙрдкрдиिрд╖рджों рдоें।
ЁЯТб рд╡िрд╢ेрд╖рддः рдмृрд╣рджाрд░рдг्рдпрдХ рд╡ рдЫांрджोрдЧ्рдп рдЙрдкрдиिрд╖рдж् – рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рджрд░्рд╢рди рдХा рд╢िрдЦрд░ рд░ूрдк рд╣ैं।
Q6 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рдХिрд╕ рдзाрддु рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕े рдХृрд╖ि рд╡ рд╡рди рдХрдЯाрдИ рдоें рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ुрдЖ?
рдЙрдд्рддрд░: рд▓ौрд╣ (рдХृрд╖्рдг-рдЕрдпрд╕्/рд╢्рдпाрдо-рдЕрдпрд╕्)।
ЁЯМ╛ рд▓ौрд╣ рд╣рд▓ рд╡ рдФрдЬाрд░ों рд╕े рдмрдб़े рдкैрдоाрдиे рдкрд░ рд╡рдиों рдХी рдХрдЯाрдИ рд╣ुрдИ рдФрд░ рдЧंрдЧा рдШाрдЯी рдХृрд╖ि рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдмрдиी।
Q7 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдЗрдХाрдИ рдХ्рдпा рдеी – рдЬрди рдпा рдЬрдирдкрдж?
рдЙрдд्рддрд░: рдЬрдирдкрдж।
ЁЯФД рдЛрдЧ्рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдХे рдЬрди рд╕े рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдоें рдЬрдирдкрдж (territorial state) рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдИ।
Q8 рд░ाрдЬрд╕ूрдп, рд╡ाрдЬрдкेрдп рдФрд░ рдЕрд╢्рд╡рдоेрдз рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдХ्рд░िрдпाрдПँ рдеीं?
рдЙрдд्рддрд░: рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ рдпा рд░ाрдЬрд╕ूрдЪрдХ рдпрдЬ्рдЮ।
ЁЯСС рдЗрди рдпрдЬ्рдЮों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд░ाрдЬा рдЕрдкрдиी рд╕ाрд░्рд╡рднौрдо рд╕рдд्рддा рд╡ рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░рддा рдеा।
Q9 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рд╕рднा рд╡ рд╕рдоिрддि рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдмрдв़ा рдпा рдШрдЯा?
рдЙрдд्рддрд░: рдШрдЯा।
ЁЯСЙ рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдХाрд▓ рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рд╕рдордп рдоें рд░ाрдЬा рд╡ рдкुрд░ोрд╣िрдд рдХी рд╢рдХ्рддि рдмрдв़ी рдФрд░ рдЬрдирд╕рднाрдУं рдХी рднूрдоिрдХा рдХрдо рд╣ोрддी рдЧрдИ।
Q10 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рд╡рд░्рдг рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдЕрдзिрдХ рд▓рдЪीрд▓ी рдеी рдпा рдХрдаोрд░?
рдЙрдд्рддрд░: рдЕрдзिрдХ рдХрдаोрд░।
ЁЯУМ рд╡рд░्рдг рдЕрдм рдЬрди्рдоाрдзाрд░िрдд рд╕рдордЭे рдЬाрдиे рд▓рдЧे, рд╡िрд╢ेрд╖рддः рд╢ूрдж्рд░ों рдкрд░ рдзाрд░्рдоिрдХ рдк्рд░рддिрдмंрдз рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ुрдП – рдпрд╣ рдЕрдиेрдХ рдкрд░ीрдХ्рд╖ाрдУं рдоें рдкूрдЫा рдЬाрддा рд╣ै।
Q11 рдЧोрдд्рд░ рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдХौрди-рд╕ा рд╡िрд╡ाрд╣ рдиिрд╖िрдж्рдз рдоाрдиा рдЬाрддा рдеा?
рдЙрдд्рддрд░: рд╕рдоाрди рдЧोрдд्рд░ рдоें рд╡िрд╡ाрд╣।
ЁЯзм рдПрдХ рд╣ी рдЧोрдд्рд░ рдХे рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдПрдХ рд╣ी рдЛрд╖ि-рд╡ंрд╢ рд╕े рдоाрдиा рдЬाрддा рдеा, рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕рдоाрди рдЧोрдд्рд░ рд╡िрд╡ाрд╣ рдХो рд╡рд░्рдЬिрдд рд╕рдордЭा рдЬाрддा рдеा।
Q12 рдЙрдкрдирдпрди рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рд╕े рдХिрд╕ рд╡рд░्рдг рдХो рдк्рд░ाрдпः рд╡ंрдЪिрдд рд░рдЦा рдЧрдпा?
рдЙрдд्рддрд░: рд╢ूрдж्рд░ рд╡рд░्рдг।
⚠️ рд╢ूрдж्рд░ों рдХो рд╡ैрджिрдХ рдЕрдз्рдпрдпрди рд╡ рдпрдЬ्рдЮों рдоें рднाрдЧ рд▓ेрдиे рдХी рдЕрдиुрдорддि рдирд╣ीं рдеी – рдпрд╣ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рднेрджрднाрд╡ рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ंрдХेрдд рд╣ै।
Q13 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдХिрд╕ рд╡рд░्рдг рдХो “рдд्рд░िрд╡рд░्рдг” рдХी рд╢्рд░ेрдгी рдоें рд░рдЦा рдЬाрддा рдеा?
рдЙрдд्рддрд░: рдм्рд░ाрд╣्рдордг, рдХ्рд╖рдд्рд░िрдп рдФрд░ рд╡ैрд╢्рдп।
ЁЯСЙ рдЗрди्рд╣ीं рддीрдиों рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдирдпрди рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рд╡ рд╡ैрджिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рдеा; рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрди्рд╣ें “рдж्рд╡िрдЬ” рдпा рдд्рд░िрд╡рд░्рдг рднी рдХрд╣ा рдЧрдпा।
Q14 рдХौрди-рд╕ा рд╡рд░्рдг рдоुрдЦ्рдпрддः рдХृрд╖ि, рдкрд╢ुрдкाрд▓рди рд╡ рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдеा?
рдЙрдд्рддрд░: рд╡ैрд╢्рдп рд╡рд░्рдг।
ЁЯТ╣ рд╡ैрд╢्рдп рд╡рд░्рдЧ рдЙрдд्рдкाрджрди рд╡ рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рд░ीрдв़ рдеा, рдкрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдм्рд░ाрд╣्рдордг рд╡ рдХ्рд╖рдд्рд░िрдп рд╕े рдХрдо рдеी।
Q15 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рд░ाрдЬा рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рдЬा рд╕े рд╡рд╕ूрд▓ рдХिрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдХрд░ рдХो рдХिрд╕ рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рдеा?
рдЙрдд्рддрд░: рдмрд▓ि, рднाрдЧ (Bhaga), рд╢ुрд▓्рдХ рдЖрджि।
ЁЯТб “рднाрдЧ” рдХृрд╖ि рдЙрдд्рдкाрджрди рдоें рд░ाрдЬा рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рдеा – рдпрд╣ рдмाрдж рдХे рднूрдоि-рд░ाрдЬрд╕्рд╡ рдХी рдЖрдзाрд░рд╢िрд▓ा рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।
Q16 рдиिрд╖्рдХ рдФрд░ рд╢рддрдоाрди рдХा рд╕ंрдмंрдз рдХिрд╕рд╕े рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рд╕्рд╡рд░्рдг/рд░рдЬрдд рдХे рднाрд░-рдоाрдкрди рдпा рдзрди рдХी рдЗрдХाрдИ рд╕े।
ЁЯкЩ рдпे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕िрдХ्рдХे рдирд╣ीं рдеे, рдмрд▓्рдХि рдзाрддु рдХे рдЯुрдХрдб़े рдпा рдоाрдк рдеे – рдЬो рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рдоुрдж्рд░ा-рдк्рд░рдеा рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं।
Q17 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рдХौрди-рд╕ा рдпрдЬ्рдЮ рд░ाрдЬा рдХी рд╕ाрд░्рд╡рднौрдо рд╕рдд्рддा рдХा рдк्рд░рддीрдХ рдоाрдиा рдЬाрддा рдеा?
рдЙрдд्рддрд░: рдЕрд╢्рд╡рдоेрдз рдпрдЬ्рдЮ।
ЁЯРО рдЕрд╢्рд╡рдоेрдз рдоें рдЫोрдб़े рдЧрдП рдШोрдб़े рдЬрд╣ाँ-рдЬрд╣ाँ рдЬाрддे, рд╡рд╣ाँ рд░ाрдЬा рдХी рдк्рд░рднुрддा рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рдиा рдкрдб़рддा рдеा।
Q18 рдХिрд╕ рджेрд╡рддा рдХो рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рд╕ृрд╖्рдЯि рдХा рдк्рд░рдзाрди рд░рдЪрдпिрддा рдоाрдиा рдЧрдпा?
рдЙрдд्рддрд░: рдк्рд░рдЬाрдкрддि।
ЁЯММ рдХрдИ рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдЧ्рд░ंрдеों рдоें рдк्рд░рдЬाрдкрддि рдХो рд╕ृрд╖्рдЯिрдХрд░्рддा рд░ूрдк рдоें рд╡рд░्рдгिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै – рдпрд╣ рджेрд╡рддाрдУं рдХी рдкрджाрдиुрдХ्рд░рдо рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХा рд╕ंрдХेрдд рд╣ै।
Q19 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рдЗंрдж्рд░ рд╡ рдЕрдЧ्рдиि рдЬैрд╕े рджेрд╡рддाрдУं рдХा рдорд╣рдд्рд╡ – рдкрд╣рд▓े рд╕े рдЕрдзिрдХ рдпा рдХрдо?
рдЙрдд्рддрд░: рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдХृрдд рдХрдо।
⚖️ рдЙрдирдХी рдЬрдЧрд╣ рдк्рд░рдЬाрдкрддि, рд╡िрд╖्рдгु рдФрд░ рд░ुрдж्рд░ (рд╢िрд╡) рдЖрджि рджेрд╡рддाрдУं рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдоें рд╡ृрдж्рдзि рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै।
Q20 рдХिрд╕ рд╡ैрджिрдХ рдЧ्рд░ंрде рдоें рдЬрди рд╕े рдЬрдирдкрдж рдХी рдУрд░ рд╕ंрдХ्рд░рдордг рдХे рд╕ंрдХेрдд рдоिрд▓рддे рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░: рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдЧ्рд░ंрдеों (рд╡िрд╢ेрд╖рддः рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг) рдоें।
ЁЯПЮ️ рдпрд╣ाँ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рд░ाрдЬ्рдпों рд╡ рднूрдоि-рдЖрдзाрд░िрдд рд╕рдд्рддा рдХे рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рд╕ंрдХेрдд рдоिрд▓рддे рд╣ैं।
Q21 рдЖрд╢्рд░рдо рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХे рдЪाрд░ рдЖрд╢्рд░рдо рдХ्рд░рдо рдХ्рдпा рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░: рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп → рдЧृрд╣рд╕्рде → рд╡ाрдирдк्рд░рд╕्рде → рд╕ंрди्рдпाрд╕।
ЁЯМ▒ рдпрд╣ рдЖрджрд░्рд╢ рдЬीрд╡рди-рдЪрдХ्рд░ рдоुрдЦ्рдпрддः рдЙрдЪ्рдЪ рд╡рд░्рдЧों рдХे рд▓िрдП рд╕ुрдЭाрдпा рдЧрдпा рдеा।
Q22 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХेंрдж्рд░ рдХ्рдпा рдеा?
рдЙрдд्рддрд░: рдЧुрд░ुрдХुрд▓/рдЧुрд░ु-рдЖрд╢्рд░рдо।
ЁЯУЪ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдЧुрд░ु рдХे рдЖрд╢्рд░рдо рдоें рд░рд╣рдХрд░ рд╡ेрдж, рд╡ेрджांрдЧ рдЖрджि рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рддे рдеे।
Q23 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХी рд╕рднा–рд╕рдоिрддि рдоें рднाрдЧीрджाрд░ी – рдмрдв़ी рдпा рдШрдЯी?
рдЙрдд्рддрд░: рдШрдЯी।
⚠️ рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рд╕рдордп рдоें рд╕्рдд्рд░ी рдХी рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╡ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рднूрдоिрдХा рдХрдо рд╣ो рдЧрдИ।
Q24 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдХे рдЕंрдд рдоें рдХिрди рджो рд╢ाрд╕рдХों/рдкрд░ंрдкрд░ाрдУं рдХा рдЙрджрдп рд╣ोрддा рд╣ै рдЬो рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рдирдП рдзрд░्рдоों рдХो рдЬрди्рдо рджेрддे рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░: рд╢्рд░рдордг рдкрд░ंрдкрд░ा рдХे рд░ूрдк рдоें рдорд╣ाрд╡ीрд░ рд╡ рдмुрдж्рдз (рдЖрдиे рд╡ाрд▓ी рд╢рддाрдм्рджिрдпों рдоें)।
ЁЯТб рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ–рдзाрд░्рдоिрдХ рдЕрд╕ंрддोрд╖ рд╕े рд╣ी рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рдЬैрди рд╡ рдмौрдж्рдз рдзрд░्рдо рдХे рд▓िрдП рднूрдоि рддैрдпाрд░ рд╣ोрддी рд╣ै।
Q25 “рдЖрдд्рдоा рдФрд░ рдм्рд░рд╣्рдо рдХी рдПрдХрддा” рдХिрд╕ рд╡ैрджिрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдХेंрдж्рд░ीрдп рдеीрдо рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рдЙрдкрдиिрд╖рджों рдХी।
ЁЯза “рдЕрд╣ं рдм्рд░рд╣्рдоाрд╕्рдоि”, “рддрдд्рдд्рд╡рдорд╕ि” рдЬैрд╕े рдорд╣ाрд╡ाрдХ्рдп рдЗрд╕ी рдХाрд▓ рдХी рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рдкрд░ंрдкрд░ा рд╕े рдЬुрдб़े рд╣ैं।
Q26 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рдкрд╢ुрдкाрд▓рдХ рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рдЬрдЧрд╣ рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдиे рд▓ी?
рдЙрдд्рддрд░: рдХृрд╖ि рдПрд╡ं рднूрдоि-рдЖрдзाрд░िрдд рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा।
ЁЯМ╛ рдЧो-рд╕рдо्рдкрдд्рддि рд╕े рдЖрдЧे рдмрдв़рдХрд░ рднूрдоि, рдЙрдд्рдкाрджрди рдФрд░ рдХрд░-рдЖрдзाрд░िрдд рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдИ।
Q27 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рдХुрдо्рд╣ाрд░, рдмрдв़рдИ, рддाрдо्рд░рдХाрд░, рд╕्рд╡рд░्рдгрдХाрд░ рдХिрд╕ рд╡рд░्рдЧ рдоें рдоाрдиे рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░: рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╢िрд▓्рдкрдХाрд░/рдХрд▓ा-рд╡рд░्рдЧ, рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рд╡ैрд╢्рдп рдпा рдиिрдо्рди рд╡рд░्рдгों рд╕े рдЬुрдб़े।
ЁЯЫа️ рдпे рд▓ोрдЧ рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рдЙрдд्рдкाрджрди рдХाрд░्рдпों рд╕े рдЬुрдб़े рдеे, рдЬिрдирдХी рднूрдоिрдХा рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рдмрдв़рддी рдЧрдИ।
Q28 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рдкुрдд्рд░ों рдоें рдХिрд╕े рдЕрдзिрдХ рдЕрдзिрдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рдеा?
рдЙрдд्рддрд░: рдЬ्рдпेрд╖्рда рдкुрдд्рд░ рдХो।
ЁЯзм рдЙрдд्рддрд░ाрдзिрдХाрд░ рд╡ рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рдиेрддृрдд्рд╡ рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рдмрдб़े рдкुрдд्рд░ рдХे рд╣ाрдеों рдоें рд╣ोрддा рдеा।
Q29 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдХे рдХिрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╕े рд╡िрджेрд╣ (рдоिрдеिрд▓ा) рд░ाрдЬ्рдп рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдоिрд▓рддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рдмिрд╣ाрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ (рдЙрдд्рддрд░ी рдмिрд╣ाрд░/рдоिрдеिрд▓ा)।
ЁЯУМ рд╡िрджेрд╣ рдЬрдирдкрдж рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдЖрджि рдоें рдоिрд▓рддा рд╣ै।
Q30 рдЖрдд्рдоा рдХे рд╢ाрд╢्рд╡рдд рд╣ोрдиे рд╡ рдХрд░्рдо рдХे рд╕िрдж्рдзांрдд рдХा рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд╡ैрджिрдХ рд╕ूрдд्рд░ीрдХрд░рдг рдХिрд╕ рдХाрд▓ рд╕े рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ/рдЙрдкрдиिрд╖рджिрдХ рдХाрд▓ рд╕े।
ЁЯзШ‍♂️ рдпрд╣ीं рд╕े рдХрд░्рдо–рд╕ंрд╕ाрд░–рдоोрдХ्рд╖ рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдХा рдХ्рд▓ाрд╕िрдХрд▓ рд░ूрдк рд╕ाрдордиे рдЖрддा рд╣ै।
Q31 рдХौрди-рд╕ा рдЙрдкрдиिрд╖рдж् рдЬрдирдХ-рдпाрдЬ्рдЮрд╡рд▓्рдХ्рдп рд╕ंрд╡ाрдж рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рдмृрд╣рджाрд░рдг्рдпрдХ рдЙрдкрдиिрд╖рдж्।
ЁЯЧг️ рдЗрд╕рдоें рдоिрдеिрд▓ा рдХे рд░ाрдЬा рдЬрдирдХ рдФрд░ рдЛрд╖ि рдпाрдЬ्рдЮрд╡рд▓्рдХ्рдп рдХे рдмीрдЪ рдЧрд╣рди рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рд╕ंрд╡ाрдж рд╡рд░्рдгिрдд рд╣ै।
Q32 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдХे рдХिрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдоें рд╕ोрдо рд░рд╕ рдХा рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣ोрддा рдеा?
рдЙрдд्рддрд░: рд╕ोрдо рдпрдЬ्рдЮ рдоें।
ЁЯН╢ рд╕ोрдо рдПрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдФрд╖рдз/рдкेрдп рдеा рдЬिрд╕рдХा рдзाрд░्рдоिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдмрдб़ा рдорд╣рдд्рд╡ рдеा।
Q33 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рдоुрдЦ्рдпрддः рдХौрди-рд╕ी рднाрд╖ा рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рдЧ्рд░ंрдеों рдоें рд╣ुрдЖ?
рдЙрдд्рддрд░: рд╕ंрд╕्рдХृрдд рднाрд╖ा।
ЁЯХЙ️ рд╡ैрджिрдХ рд╡ рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рднाрд╖ा рд╡ैрджिрдХ/рд▓ौрдХिрдХ рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╣ै।
Q34 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдХी рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рдоुрдЦ्рдп рдЙрдд्рдкाрджрди рдХौрди-рд╕ा рдеा – рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рдпा рдХृрд╖ि?
рдЙрдд्рддрд░: рдХृрд╖ि рдЙрдд्рдкाрджрди।
ЁЯМ╛ рд▓ौрд╣-рд╣рд▓ рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕े рдХृрд╖ि рдЙрдд्рдкाрджрди рдоें рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд╡ृрдж्рдзि рд╣ुрдИ, рдЬो рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХा рдЖрдзाрд░ рдмрдиी।
Q35 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें “рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдЖрд╢्рд░рдо” рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХрд░्рдд्рддрд╡्рдп рдХ्рдпा рдеा?
рдЙрдд्рддрд░: рд╢िрдХ्рд╖ा рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиा рдФрд░ рдЧुрд░ु рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиा।
ЁЯУЦ рдпрд╣ рдЖрд╢्рд░рдо рдЬीрд╡рди рдХे рдЖрд░ंрднिрдХ рдЪрд░рдг рдХो рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै рдЬрд╣ाँ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдЧुрд░ुрдХुрд▓ рдоें рд░рд╣рддे рд╣ैं।
Q36 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рдХौрди-рд╕ा рд╡рд░्рдг рдзाрд░्рдоिрдХ рдХрд░्рдордХांрдб рд╡ рдпрдЬ्рдЮों рдХा рд╕ंрдЪाрд▓рди рдХрд░рддा рдеा?
рдЙрдд्рддрд░: рдм्рд░ाрд╣्рдордг рд╡рд░्рдг।
ЁЯФе рдкुрд░ोрд╣िрдд рд╡рд░्рдЧ рдХे рд░ूрдк рдоें рдм्рд░ाрд╣्рдордгों рдХी рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡ рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдмрдв़ рдЧрдИ।
Q37 рдЬрдирдкрдж рд╢рдм्рдж рдХा рд╢ाрдм्рджिрдХ рдЕрд░्рде рдХ्рдпा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: “рдЬрди рдХा рдкाрдж/рднूрдоि” рдЕрд░्рдеाрдд् рдЬрди рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░/рджेрд╢।
ЁЯУН рдпрд╣ рдЬрди рд╕े рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рд░ाрдЬ्рдп рдХी рдУрд░ рд╕ंрдХ्рд░рдордг рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै।
Q38 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢ाрд╕рди рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै – рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рдЕрдерд╡ा рдХेंрдж्рд░ीрдХृрдд?
рдЙрдд्рддрд░: рдЕрдзिрдХ рдХेंрдж्рд░ीрдХृрдд рд░ाрдЬрд╕рдд्рддा।
ЁЯСС рд╕рднा–рд╕рдоिрддि рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдоें рдХрдоी рдФрд░ рд░ाрдЬा рдХी рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд╢рдХ्рддि рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдЗрд╕ी рдХा рд╕ंрдХेрдд рд╣ै।
Q39 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рдмाрд▓ рд╡िрд╡ाрд╣ рдХी рдк्рд░рдеा – рд╡्рдпाрдкрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕्рдеाрдкिрдд рдеी рдпा рдЖрд░ंрднिрдХ рд╕ंрдХेрдд рдоाрдд्рд░?
рдЙрдд्рддрд░: рдоुрдЦ्рдпрддः рдЖрд░ंрднिрдХ рд╕ंрдХेрдд; рд╡्рдпाрдкрдХ рд╡ рдХрдаोрд░ рд░ूрдк рдЖрдЧे рдХे рдХाрд▓ рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं।
ЁЯФО рдкрд░ीрдХ्рд╖ाрдУं рдоें рдпрд╣ рддрде्рдп рдЕрд╡рдзाрд░рдгाрдд्рдордХ рд░ूрдк рдоें рдкूрдЫा рдЬाрддा рд╣ै – рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рд╕ंрдХ्рд░рдордг рдХा рдХाрд▓ рд╣ै।
Q40 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рдзрди-рд╕рдо्рдкрдд्рддि рдХा рдоुрдЦ्рдп рд╕्рд░ोрдд рдХ्рдпा рдеा – рдпुрдж्рдз рд▓ूрдЯ рдпा рдХृрд╖ि рднूрдоि?
рдЙрдд्рддрд░: рдХृрд╖ि рднूрдоि рд╡ рдЙрдд्рдкाрджрди।
ЁЯТ░ рдпुрдж्рдз рд╡ рд▓ूрдЯ рдЕрднी рднी рд╣ैं, рдкрд░ рд╕्рдеाрдпी рдзрди-рд╕्рд░ोрдд рдХे рд░ूрдк рдоें рднूрдоि-рд░ाрдЬрд╕्рд╡ рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдЙрднрд░рддी рд╣ै।
Q41 рдХौрди-рд╕ा рджेрд╡рддा рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ “рд╢िрд╡” рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рд░ुрдж्рд░।
ЁЯМй️ рд░ुрдж्рд░-рд╢िрд╡ рдкрд░ंрдкрд░ा рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдХी рдИрд╢्рд╡рд░ीрдп рдЕрд╡рдзाрд░рдгाрдУं рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕्рдеाрди рд░рдЦрддी рд╣ै।
Q42 рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдпрдЬ्рдЮों рдХे рдХाрд░рдг рдкुрд░ोрд╣िрдд рд╡рд░्рдЧ рдХी рдЖрд░्рдеिрдХ рд╡ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╢рдХ्рддि рдмрдв़ी?
рдЙрдд्рддрд░: рдЬрдЯिрд▓ рд╡ рджीрд░्рдШрдХाрд▓िрдХ рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ (рд░ाрдЬрд╕ूрдп, рд╡ाрдЬрдкेрдп, рдЕрд╢्рд╡рдоेрдз рдЖрджि)।
ЁЯз┐ рдЗрдирдХी рдЬрдЯिрд▓рддा рдХे рдХाрд░рдг рдкुрд░ोрд╣िрддों рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░рддा рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдмрдв़ी।
Q43 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें “рдзрд░्рдо” рд╢рдм्рдж рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрд╕ рдЕрд░्рде рдоें рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рдХрд░्рддрд╡्рдп, рд╡िрдзि рд╡ рдЖрдЪрд░рдг (duty/order) рдХे рдЕрд░्рде рдоें।
ЁЯУЬ рдзрд░्рдо = рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡ рд╡ैрджिрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдХрд░्рддрд╡्рдпрдкूрд░्рдг рдЖрдЪрд░рдг।
Q44 рдЬрдирдХ рдХिрд╕ рдЬрдирдкрдж/рд░ाрдЬ्рдп рдХे рд░ाрдЬा рдеे рдЬिрдирдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдЙрдкрдиिрд╖рджों рдоें рдЖрддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рд╡िрджेрд╣ (рдоिрдеिрд▓ा) рдХे рд░ाрдЬा।
ЁЯПЫ️ рдЬрдирдХ рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рд░ुрдЪि рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓े рд░ाрдЬा рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ैं, рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рдпाрдЬ्рдЮрд╡рд▓्рдХ्рдп рдХे рд╕ाрде рдЙрдирдХे рд╕ंрд╡ाрдж рдХे рд▓िрдП।
Q45 рдЙрдд्рддрд░ рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдХा рдХौрди-рд╕ा рдкрдХ्рд╖ рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рдмौрдж्рдз-рдЬैрди рдзрд░्рдо рдХे рдЙрджрдп рдоें рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдпोрдЧрджाрди рджेрддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░: рдХрдаोрд░ рд╡рд░्рдг рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा, рдпрдЬ्рдЮ-рдХрд░्рдордХांрдб рдХी рдЬрдЯिрд▓рддा рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ–рдзाрд░्рдоिрдХ рдЕрд╕рдоाрдирддा।
ЁЯФБ рдЗрди्рд╣ीं рдХे рд╡िрд░ोрдз рдоें рд╢्рд░рдордг рдкрд░ंрдкрд░ा, рддрдк, рдЕрд╣िंрд╕ा рдФрд░ рд╕рд░рд▓ рдзрд░्рдо рдоाрд░्рдЧ рдХा рдЙрджрдп рд╣ुрдЖ।

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

0рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें (0)